مهم‌ترین نکات فرمت بندی پایان نامه

هر دانشگاهی برای تدوین و نگارش پایان نامه، دستورالعمل و شیوه‌نامه‌ی ‌خاصی دارد که همه‌ی دانشجویان موظفند آن را رعایت کنند. فرمت بندی پایان نامه از مهم‌ترین مواردی است که در حین انجام پایان نامه باید مورد توجه قرار گیرد. اگر پایان نامه‌ای خارج از فرمت دانشگاه باشد، مورد پذیرش واقع نمی‌شود. پس باید پایان نامه را طبق فرمت دانشگاه خود نگارش نمایید. اما فرمت بندی دقیقاً چیست و شامل چه مواردی می‌شود؟ در ادامه قصد داریم به این موضوع بپردازیم. 

ضرورت و اهمیت فرمت بندی پایان نامه

فرمت بندی پایان نامه مهم‌ترین بخشی است که بعد از تایپ پایان نامه انجام می‌گیرد. هر پایان نامه در هر مقطعی که باشد، باید طبق استانداردهای تعریف شده‌ی دانشگاه هدف نگارش شود. شما در حین فرمت بندی، محتوای متن را هم به دقت بررسی می‌کنید و با این کار نظم خاصی به آن می‌بخشید. اگر در متن محتوا به مفاهیم گنگ و مبهمی برخورد کردید، آن را ویرایش کنید. پایان نامه از نظر مفهومی نیاز به بازخوانی و در صورت لزوم نیاز به ویرایش دارد. اما از نظر ظاهری باید آن را فرمت بندی کرد. به طور کلی فرمت بندی رساله و پایان نامه دو حالت ساختاری و محتوایی دارد که در ادامه سعی شده به مهم‌ترین موارد آن اشاره شود.   

روش‌های فرمت بندی پایان نامه

فرمت بندی محتوایی پایان نامه

مطالب پایان نامه، باید در یک قالب و چهارچوب استاندارد ارائه شود. فرمت پایان نامه ساختاری کلی دارد و عموماً مورد تأیید همه‌ی دانشگاه‌ها است. محتوای فصول پایان نامه که در پنج فصل نوشته می‌شود، باید طبق چهارچوب استاندارد باشد و ترتیب آن رعایت گردد:

• فصل اول به کلیات پژوهش اختصاص دارد و در آن باید مقدمه، ضرورت انجام پژوهش، سؤالات پژوهش، فرضیه و نوآوری‌های پژوهش ذکر شود.
• در فصل دوم به مبانی نظری و پیشینه‌ی تحقیق پرداخته می‌شود.
• در فصل سوم جامعه‌ی آماری، ابزارهای جمع‌آوری داده‌ها، آزمون‌ها و نرم‌افزارهای مورد استفاده برای تحلیل داده‌ها معرفی می‌شوند.
• در فصل چهارم یافته‌ها و نتایج به دست آمده از تحقیق ذکر می‌شود.
• فصل پنجم نیز به نتیجه‌گیری و ارائه‌ی الگو و پیشنهادات می‌پردازد.   

بخش‌های کلی پایان نامه باید به ترتیب زیر باشد:

• به نام خدا
• صفحه‌ی عنوان که باید به ترتیب عنوان پایان نامه، نام دانشگاه، محقق، استاد راهنما و تاریخ تأیید پایان نامه ذکر شود. 
• صفحه‌ی مربوط به تصویب پایان نامه توسط هیأت داوران
• صفحه‌ی اهدای پایان نامه
• پیشگفتار
• تقدیر و تشکر
• چکیده‌ی فارسی
• صفحه‌ی فهرست (در فهرست‌بندی باید فهرست مطالب، فهرست جداول و نمودارها، فهرست اشکال و فهرست علائم و اختصارات به همین ترتیب ذکر شود.) 
• فصل‌ها و متن اصلی پایان نامه
• منابع و مآخذ
• واژه‌نامه
• صفحه‌ی پیوست
• چکیده‌ی انگلیسی 

صفحه‌بندی و فرمت بندی پایان نامه 

فرمت بندی ساختاری پایان نامه

برای فرمت بندی ساختاری باید شیوه‌نامه‌ و دستورالعمل دانشگاه برای نگارش پایان نامه را به دقت مطالعه کنید.  معمولاً فرمت بندی پایان نامه توسط کارشناسان خبره و متخصص در این زمینه که بر فرمت تمام دانشگاه‌ها تسلط کامل دارند، انجام می‌شود. در حالت کلی لازم است یک ساختار تعریف شده و استاندارد در مورد بخش‌های مختلف پایان نامه رعایت شود. برای مثال حاشیه‌گذاری صفحات، فاصله‌ی کلمات، صفحه‌بندی پایان نامه، پاراگراف‌بندی، فونت متن فارسی و انگلیسی و اندازه‌ی قلم تیترها و… باید طبق فرمت خاصی باشد. در ادامه برخی از مهم‌ترین موارد را توضیح می‌دهیم.

• نحوه‌ی نگارش کلمات لاتین: در اشکال و جداول، کلمات لاتین به کار نبرید و حتی‌الامکان از کلمات معادل استفاده کنید. 
• نوشتن معادلات ریاضی در پایان نامه: بین معادله و نوشته‌ در متن باید یک سطر خالی گذاشته ‌شود. شماره‌‌ی معادله باید در سمت راست معادله قرار گیرد. 
• شماره‌گذاری صفحات: برای شماره‌گذاری صفحات، از صفحه‌ی چکیده‌ی فارسی تا صفحه‌ی آخر فهرست از حروف الفبا استفاده می‌شود. از آغاز فصل اول تا صفحه‌ی آخر پایان نامه شماره‌گذاری به صورت عدد انجام می‌گیرد. یادتان باشد به هیچ‌وجه صفحه‌ی عنوان را نباید شماره‌گذاری کنید. 
• فرمت بندی متن اصلی پایان نامه: فونت عناوین اصلی باید درشت‌تر از عناوین فرعی باشد. دقت کنید قبل از هر سرتیتر، دو سطر و قبل از هر عنوان فرعی باید یک سطر خالی بگذارید.
• جداول، تصاویر و یا اشکال: جداول، تصاویر و یا اشکال را باید شماره‌گذاری کنید. برای اشکال، زیرنویس و برای جداول، بالانویس در بالای آن نوشته می‌شود.  

نکات مهم فرمت بندی پایان نامه

نکات مورد توجه در فرمت بندی پایان نامه

نکات دیگری وجود دارند که شما باید در تنظیم و فرمت بندی پایان نامه به آن توجه کنید. شما باید تمامی دستورالعمل‌ها را رعایت کنید و موردی را از قلم نیندازید. برخی از این موارد عبارتند از: 

• کاغذی که برای پرینت پایان نامه استفاده می‌شود باید A4 و از نوع مرغوب باشد. اگر در متن، جدولی بزرگ‌تر از A4 باشد، از گزینه‌ی landscape در نرم افزار word استفاده کنید تا تمامی جدول در یک صفحه قرار گیرد. اگر این امکان وجود نداشت می‌توانید از کاغذ بزرگ‌تر برای پرینت استفاده کنید و در صحافی پایان نامه برگه را تا بزنید. 
• فونت نگارش متن با توجه به آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌ی دانشگاه‌ها متفاوت است. فونت‌هایی که برای نگارش متن انتخاب می‌شود بیشتر فونت‌های B Nazanin، B Zar و B Lotus می‌باشد. اندازه‌ی قلم متن نیز از بین ۱۲ تا ۱۴ در شیوه‌نامه مشخص می‌شود.  
• بالا و پایین صفحات پایان نامه باید به اندازه‌ی ۳ سانتی‌متر و سمت راست و چپ صفحات نیز باید به اندازه‌ی ۲ سانتی‌متر حاشیه داشته باشد. فاصله‌ی بین خطوط نیز از ۱۵/۱ تا ۵/۱ متغیر است. با توجه به اندازه‌ی قلم و فاصله‌ی خطوط از یکدیگر در هر صفحه، بین ۱۸ تا ۲۴ سطر باید تایپ شود. 
• از نظر دستوری و قواعد درست‌نویسی نیز باید دستورالعمل‌ها را رعایت کنیم. جملات نباید نامفهوم باشند و حتی‌الامکان باید از جملات کوتاه و افعال مجهول استفاده شود. 
• تصاویری که در پایان نامه به کار می‌رود باید کیفیت خوبی داشته باشد. اگر امکان یافتن عکسی با کیفیت بهتر نداشتید می‌توانید از نرم افزار فتوشاپ برای بالاتر بردن کیفیت تصاویر استفاده کنید.

سخن آخر

در نگاه کلی فرمت بندی پایان نامه پروسه‌ای وقت‌گیر و مشکل به نظر می‌رسد. خوب است بدانید با افزایش دقت و رعایت نکات ساده می‌توانید روند آن را ساده‌تر کنید. البته از آنجایی که فرمت بندی و صفحه‌بندی پایان نامه کاری تقریباً تخصصی است، خیلی از دانشجویان ترجیح می‌دهند آن را به متخصصین این امر واگذار کنند. در این راستا جمعی از متخصصان در مؤسسه‌ی همراه شریف گرد هم آمده و در انجام پروژه‌های دانشجویی به آنان یاری می‌رسانند. در این مجموعه همچنین خدماتی نظیر انجام مقاله، انجام پروپوزال، تبدیل پایان نامه به کتاب و… انجام می‌گیرد.